Jaskinia Vegfjellan znajduje się za kręgiem polarnym, krajobrazach okręgu Nordland w Norwegii, w masywie o tej samej nazwie. Jej otwór wejściowy zlokalizowany jest na zboczu fiordu, 60 metrów nad poziomem morza. Ta zagadkowa jaskinia po raz pierwszy przyciągnęła uwagę norweskiego profesora Stein-Erika Lauritzena w latach siedemdziesiątych XX wieku, kiedy zaobserwował wodę wypływającą ze zbocza góry.

W 2016 roku rozpoczęła się seria ekspedycji, które miały odkryć tajemnice masywu Vegfjellan i jaskini go przecinającej. Dwa razy w roku zespoły eksploratorów zapuszczały się w głąb masywu. Jak w wielu podobnych, zlokalizowanych na północy jaskiniach, i tu występuje wyraźna sezonowość. Latem jaskinia jest stosunkowo łatwo dostępna, ale występują w niej duże przepływy wody utrudniające, a często wręcz uniemożliwiające nurkowanie. Zimą zaś przepływy są stosunkowo niewielkie, jednak śnieg, lód i niskie temperatury utrudniają dostęp i czynią logistykę bardzo trudną.

Sam dostęp do jaskini jest skomplikowany: wymaga najpierw kilkukilometrowej przeprawy łodzią by dostać się do podnóża góry wyrastającej wprost z fiordu, a następnie co najmniej godzinnej wspinaczki stromym zboczem. Ze względu na fakt, że jaskinia znajduje się na kompletnym pustkowiu, eksploratorzy muszą codziennie wracać tą samą drogą a następnego ranka pokonywać ją ponownie.

Inauguracyjne wyprawy do jaskini Vegfjellan, które odbyły się w 2016 roku, otworzyły przed zespołem nieodkryty dotąd świat. Odkryte tamtego roku suche sekcje jaskini rozciągały się na całe kilometry, rozdzielone trzema syfonami. Te wypełnione wodą pasaże prowadziły do niezwykłej komnaty, która zyskała nazwę Crystal Cave.

Wraz z upływem czasu przybywało odkryć. Rok 2018 przyniósł odkrycie ukrytego klejnotu. Kaskadowy wodospad skrywał zachwycającą tajemnicę, która ujawniła się dopiero wtedy, gdy zamarzł podczas surowej skandynawskiej zimy otwierając dostęp do Waterfall Cave.

Kolejne ekspedycje przyniosły kolejne spektakularne odkrycia. Po spenetrowaniu Waterfall Cave, cały system wraz z Crystal Cave obejmował około 3 kilometrów korytarzy w suchych częściach jaskiń z trzema syfonami w Crystal Cave i kolejnymi dwoma w Waterfall Cave, z których jeden pozostał nadal niezbadany przez płetwonurków.

Eksploracja Waterfall Cave

Ekspedycja zimowa Veggfjellan IX rozpoczęła się w dość uciążliwych warunkach – półtorametrowa warstwa mokrego śniegu zmieniła łatwe podejście trwające zwykle godzinę, w czterogodzinną udrękę. Po dotarciu do wejścia okazało się, że jest ono kompletnie zasypane by dostać się do wnętrza, konieczne było przerzucenie łopatą kilku ton śniegu.

W drugim dniu członkom ekspedycji udało się przedostać przez niezbadany wcześniej syfon w Waterfall Cave, co zaowocowało odkryciem nowej suchej sekcji i kolejnego syfonu. Syfon ten doprowadził do ogromnej sali i zalanego tunelu biegnącego w dół. Po około 80 metrach, nurkowie osiągnęli głębokość ponad 20 metrów, co stanowiło granicę dla używanej przez zespół konfiguracji. Nurkowanie we wcześniejszych sekcjach jaskini osiągało maksymalną głębokość 8 metrów, więc dalsza eksploracja wymagała będzie zupełnie nowego podejścia i sprzętu.

W trakcie nurkowań członkowie zespołu cały czas zbierali dane, które posłużą celom naukowym: dokonywali pomiarów poziomu wody i temperatury w poszczególnych częściach jaskini a w jednym z syfonów umieścili niewielkie urządzenie, rejestrujące parametry w określonych odstępach czasu.